Iedereen wint bij de verkiezingen

Het duurt altijd even voordat alle stemmen geteld zijn, zeker na de herintroductie van het rode potlood, maar op de definitieve uitslag kunnen we eigenlijk niet wachten. Daarom zorgt de NOS bij het sluiten van de exit-polls voor een voorlopige en iets later een definitieve prognose (voor zover een prognose definitief kan zijn).

Er werd weer gestemd met het rode potlood. © Onbekend

Ondanks het zeer ingewikkelde proces voor de verkiezingen voor de Eerste Kamer die pas over een kleine 2 maanden plaatsvinden, maakt de NOS ook al een berekening voor de eventuele zetelverdeling van dat deel van het parlement. Het constant benoemen dat ze er ook best naast kunnen zitten en dat we een ‘slag om de arm’ moeten houden voorkomt niet dat de verschillende landelijke partijen zo snel mogelijk met een reactie willen komen, uiteraard om het eigen electoraat en de vrijwilligers te bedanken en de winnende partijen te feliciteren. Maar wie zijn dan die winnaars? Voor twee partijen was dat bij de Provinciale Statenverkiezingen zeer duidelijk: de PVV en 50PLUS hadden geen enkele zetel, waardoor iedere stem per definitie winst is. Ook D66 kon na de dramatische uitslagen 4 jaar geleden haast niet verder onderuit zakken en wonnen eenvoudig.

Maar uit de reacties van de verschillende partijen bleek iets opmerkelijks: eigenlijk had iedereen gewonnen! En de democratie voorop: maar liefst 55,9% van de stemgerechtigden kwam opdagen, tegenover 46,3% in 2007. Dat 44,1 procent, een significant deel van het electoraat niet kwam opdagen moeten we dan maar even negeren.

Maar, er waren toch duidelijke verliezers?
Gezien de resultaten van de laatste Provinciale Statenverkiezingen in 2007 zou je inderdaad kunnen concluderen dat het CDA, de PvdA, de SP, de PvdD, de ChristenUnie en de SGP hebben verloren, maar dat bleek niet uit de reacties:

• Waarnemend partijvoorzitter Liesbeth Spies (CDA): “Als we nu stabiliseren en het iets beter doen [dan Tweede Kamerverkiezingen] dan betekent dat dat we kunnen bouwen.” Het verlies was volgens haar en Maxime Verhagen tevens minder groot dan de voorspellingen deden vermoeden. Pure winst!
  Van Haersma Buma (fractievoorzitter Tweede Kamer) voegde daar nog een schepje bovenop: het CDA is nu de 3e partij van Nederland, niet meer de 4e zoals na de Tweede Kamerverkiezingen.
• Tiny Kox (SP) verklaarde blij te zijn nog bij de 5 grootste partijen in de Eerste Kamer te zitten (van 4 naar 5). Ook hier werden voorspellingen (van een jaar eerder) gebruikt om het verlies om te draaien in een winst voor de partij.
• Cohen (PvdA): “We zijn de goeie kant op gegaan”, om het procentuele verlies ten opzichte van vier jaar geleden en ten opzichte van de laatste Tweede Kamerverkiezingen (respectievelijk 0,6 en 2,3 procentpunt) kracht bij te zetten. Lilianne Ploumen (partijvoorzitter): “beter dan de beste peiling”.
• Tof Thissen (GroenLinks): “Blijdschap over zoals het er nu naar uitziet, vijf zetels. Dit is een waarschuwing aan het kabinet. Winst voor progressief, tolerant en sociaal Nederland.”. Goed, een lichte winst ten opzichte van de laatste Statenverkiezingen, maar toch 0,4 procentpunt minder dan de laatste landelijke verkiezingen. En die winst voor progressief, tolerant en sociaal Nederland (PvdA, GL, SP en D66) blijft beperkt tot waarschijnlijk 1 zetel in de senaat.
• Marianne Thieme (PvdD): “De voorlopige uitslag betekent een overwinning voor “de dieren en natuur” […] Wij hebben de megastallen op de kaart gezet, dat de andere partijen dat hebben overgenomen is winst.”, ondanks het behoud van de senaatszetel en een verlies van een half procentpunt.
• Mark Rutte (VVD) wiens partij er waarschijnlijk 2 zetels bij krijgt in de Eerste Kamer was uiteraard tevreden dat zijn partij wederom de grootste is geworden, maar ook hier was het een procentueel verlies ten opzichte van die laatste succesvolle verkiezingen in juni vorig jaar: 0,9 procentpunt. Bovendien lijkt het er vooralsnog op dat de coalitie en gedoogpartner geen meerderheid halen in de Eerste Kamer, terwijl hij deze verkiezingen eerder had betiteld als test voor het kabinet. Uiteindelijk gaan de coalitiepartners er vooralsnog 8 zetels op achteruit, aangevuld door de PVV halen ze er 37 in plaats van 35 nu.
• Tot slot weet Kees van der Staaij (SGP) het waarschijnlijke verlies van een zetel aan de relatief hoge opkomst waardoor de trouwe achterban procentueel kleiner werd. “Je verliest pas echt als je qua stemmen moet inleveren en het zal mij verrassen als dat voor de SGP aan de orde was.” Eén dag later zag hij tevens een cruciale rol weggelegd om de coalitie aan een meerderheid te helpen, dus qua politieke waarde wint de SGP ook.

Enkel de ChristenUnie erkende haar verlies en deed geen moeite de uitslag in hun voordeel te draaien.

Dus, heeft de coalitie nu wel of geen meerderheid in de Eerste Kamer?
De uitslagen voor de Provinciale Staten zijn binnen, maar voor de Eerste Kamer moeten we wachten tot 23 mei. Het is nog onduidelijk hoe restzetels verdeeld gaan worden, of er recalcitrante CDA’ers zijn verkozen in de provinciën en hoe de provinciepartijen zullen stemmen in de wetenschap dat de Onafhankelijke Senaatsfractie haar zetel verliest. De NOS zat er vier jaar geleden 5 zetels naast in de prognose, dus het kan nog lang spannend blijven.

Vermoedelijk zullen de verschillende politici tot 23 mei iedere vraag hierover in de media in hun voordeel beantwoorden en met veel optimisme en vertrouwen richting de échte Eerste Kamerverkiezing. Ze hebben laten zien dat ze dat wel kunnen.

De uitslag van 2 maart lijkt haast een exacte kopie van de Tweede Kamerverkiezingen (zie zetelvergelijking hieronder). Alle ogenschijnlijke aardverschuivingen in politiek Den Haag stellen toch niet al te veel voor. Toch stemt het optimistisch dat vrijwel iedereen er een goed gevoel aan over houdt. Alleen daarom al zijn de Provinciale Statenverkiezingen o zo belangrijk!

Zetelverdeling 2e Kamer en (voorlopig) 1e Kamer verdubbeld:
VVD: 31-32
CDA: 21-22
PVV: 26-20
PvdA: 30-28
SP: 15-16
GL: 10-10
D66: 10-12
CU: 5-4
PvdD: 2-2
SGP: 2-2
50+: 0-2